PubliczneCentraOnkologii.pl: Panie Profesorze, co to jest kolonoskopia? 
odpowiada prof. W.J. Kruszewski, Kierownik Oddziału Chirurgii Onkologicznej Szpitala Morskiego w Gdyni: Kolonoskopia jest badaniem pozwalającym ocenić wnętrze całego jelita grubego, a nawet końcowego odcinka jelita cienkiego. Jelito grube dorosłego człowieka posiada średnio 120 cm długości i składa się z bardzo krótkiego, 3-4 cm odcinka odbytu, 12 – 20 cm odcinka odbytnicy i z około 1 metrowej długości okrężnicy. Badanie wykonuje się kolonoskopem, czyli cienkim długim i  elastycznym endoskopem wprowadzanym przez odbyt. Endoskop zawiera światłowód, dzięki któremu oświetlamy oglądany odcinek jelita. Obok światłowodu  jest oko kamery dzięki której obraz z wnętrza jelita jest oglądany przez badającego na ekranie monitora i śledzony przez pacjenta oraz innych lekarzy.

PubliczneCentraOnkologii.pl: Czy oprócz oceny wizualnej jelita badanie to ma inne zalety? 
WJK: Kolonoskopia w przeciwieństwie do innych metod obrazowania jelita, umożliwia wykonywanie pewnych procedur diagnostycznych i terapeutycznych. Poza wspomnianą już oceną wizualną błony śluzowej jelita, w trakcie kolonoskopii poprzez kanał roboczy mamy możliwość pobierania wycinków ze ściany jelita lub usuwania drobnych zmian (polipów).

PubliczneCentraOnkologii.pl: W jakim celu wykonuje się kolonoskopię? 
WJK: Kolonoskopię wykonujemy w celach diagnostycznych, terapeutycznych oraz profilaktycznie.

PubliczneCentraOnkologii.pl: Zatem kiedy kolonoskopia diagnostyczna?
odpowiada dr Krzysztof Kawecki, chirurg onkolog wykonujący badania endoskopowe: Diagnostyczna kolonoskopia służy rozpoznaniu chorób jelita grubego, tak zapalnych jak i nowotworowych. Prawie wszystkie nowotwory, w tym wszystkie raki,  biorą swój początek w warstwie ściany jelita wyściełającej je od wnętrza, czyli w błonie śluzowej. Dzięki właśnie kolonoskopii możemy potwierdzić lub wykluczyć obecność nowotworu oraz wyjaśnić przyczynę wielu dolegliwości, do których zaliczamy biegunki, zaparcia, bóle brzucha, uczucie niepełnego wypróżnienia, wąskie, czyli ołówkowate stolce, śluz w stolcu i inne. Najważniejszym jednak wskazaniem do wykonania kolonoskopii jest krwawienie z odbytu. Zarówno krwawienia widoczne gołym okiem jak i stwierdzone dodatnim testem na krew utajoną w kale, wymagają przeprowadzenia szczegółowej diagnostyki jelita grubego. Krwawienia z odbytu wciąż jeszcze bywają tłumaczone przez chorych jako objaw guzków krwawniczych (potocznie nazywane żylakami odbytu). Tymczasem, często jest to objaw poważnych schorzeń wymagających pilnego leczenia jak poważne choroby zapalne jelit, polipy przedrakowe czy rak okrężnicy lub odbytnicy. Tylko wczesne wykrycie i właściwe leczenie umożliwiają powrót do zdrowia.

PubliczneCentraOnkologii.pl: Czy osoba, która nie posiada takich objawów powinna wykonać to badanie? 
odpowiada dr med. Mariusz Szajewski, chirurg onkolog, koordynator programu profilaktycznego „Wykrywania nowotworów jelita grubego”:  Tak, profilaktycznie. Przyjmuje się, że w wieku 50 lat należy wykonać pierwszą kolonoskopię w ramach działań profilaktycznych. W przypadku nie wykrycia zmian chorobowych kolejne badanie wykonuje się po 10 latach. Osoby, u których w najbliższej rodzinie wykryto polip lub raka przed 60 rokiem życia, pierwszą kolonoskopię powinny mieć wykonaną w wieku 40 lat. Oczywiście indywidualne wskazania ustala lekarz kierujący na badanie. W przypadku wykrycia zmian chorobowych, w zależności od ich charakteru, lekarz po badaniu zaproponuje dalsze postępowanie oraz wskaże termin kolonoskopii kontrolnej.

PubliczneCentraOnkologii.pl: Jak przebiega kolonoskopia?
WJK: Kolonoskopia zwykle poprzedzona jest badaniem palcem przez odbyt. Pozwala to na ocenę napięcia zwieraczy odbytu, stopnia oczyszczenia jelita oraz niekiedy już na tym etapie – na wykrycie chorób zlokalizowanych w dolnej części odbytnicy. Następnie wprowadza się stopniowo kolonoskop przez odbyt, odbytnicę do okrężnicy, a czasami również do końcowego odcinka jelita cienkiego. Dokładną ocenę wnętrza jelita wykonuje się przy wyprowadzaniu kolonoskopu. W przypadku odnalezienia zmian chorobowych pobiera się z nich próbki delikatnymi narzędziami wprowadzanymi przez kanał roboczy urządzenia. Próbki wysyłane są do badania mikroskopowego. Niekiedy podejrzane zmiany usuwane są z wnętrza jelita w czasie kolonoskopii w całości, o ile jest to możliwe ze względu na rodzaj zmiany, jej rozmiar i lokalizację. Tak usuwa się wiele polipów. Niestety, nie wszystkie zmiany można usuwać metodami endoskopowymi. Możliwość pozyskania materiału do badań mikroskopowych jest wielką zaletą endoskopii, czego nie zapewniają metody radiologiczne (np. wirtualna kolonoskopia). W odróżnieniu od kolonoskopii wirtualnej,  endoskopia pozwala również na wykrywanie znacznie mniejszych zmian.

PubliczneCentraOnkologii.pl: Jak długo trwa badanie? 
WJK: Badania zwykle trwa około 30 minut. Czas ten może się wydłużyć, zwłaszcza jeśli w trakcie są wykonywane jakieś zabiegi, np. wspomniane wyżej usuwane polipy. Powinno się jednak na wizytę w gabinecie endoskopii zarezerwować ok. 1-1,5 godziny.

PubliczneCentraOnkologii.pl: Panie Doktorze, Pacjent, który otrzymał skierowanie na kolonoskopię musi się do niej dobrze przygotować, o czym należy przede wszystkim pamiętać?
KK: Przygotowanie jelita do badania jest kluczowym elementem, którego nie wolno zaniedbywać. Od jakości oczyszczenia jelita zależy bowiem dokładność oceny wnętrza jelita. Konieczne jest zatem skrupulatne przestrzeganie wskazówek oczyszczania jelita podawanych przez pracownie endoskopowe i przestrzeganie zaleceń producentów środków przeczyszczających. W okresie około tygodnia przed badaniem dobrze jest zrezygnować ze spożywania pokarmów zawierających drobne pestki (np.: siemię lniane, kiwi, truskawki oraz pieczywa zawierającego ziarna), gdyż mogą one znacznie utrudniać wykonanie badania. Należy zrezygnować z tych pokarmów tylko czasowo, przed samym badaniem. Przy dobrym oczyszczeniu, dzięki dużemu powiększeniu obrazu możliwa jest bardzo dokładna ocena błony śluzowej jelita.
Każda pracownia endoskopowa ma dopracowany swój schemat przygotowania do badania i należy go przestrzegać.

PubliczneCentraOnkologii.pl: Czy obawa przed badaniem jest uzasadniona, czy to jest badanie bezpieczne?
KK: Badanie jest bezpieczne, ale jak każda procedura medyczna niesie ze sobą niewielkie ryzyko wystąpienia powikłań. Zalicza się do nich przedziurawienie jelita, krwawienie i zakażenia. Jednak częstość występowania powikłań ocenia się na poniżej 1%. Ważne jest aby w przypadku wystąpienia po badaniu dolegliwości bólowych brzucha, gorączki z dreszczami lub krwawienia z odbytu nie bagatelizować tych objawów i jak najszybciej zgłosić się do najbliższego szpitala.

PubliczneCentraOnkologii.pl: Czy kolonoskopia jest badaniem bolesnym?
MSZ:  Kolonskopia wykonywana przez doświadczonego lekarza jest dobrze tolerowana i z reguły nie wymaga stosowania żadnych leków. Niezwykle istotnym czynnikiem jest dobre nastawienie pacjenta do badania. Zazwyczaj dolegliwości związane z badaniem ograniczają się do niewielkiego uczucia wzdęcia. Ewentualny dyskomfort nie wynika z samego wprowadzania kolonoskopu, który ma zaledwie ok. 1 cm średnicy i jest znacznie węższy niż przeciętny stolec, ale raczej z podawania powietrza do jelita, które jest niezbędne do wykonania badania. Czasami dyskomfort w trakcie badania jest związany ze zmiennościami osobniczymi w budowie jelita grubego. Oczywiście osoby obawiające się dyskomfortu mogą poddać się temu badaniu w krótkotrwałym znieczuleniu ogólnym. W trakcie znieczulenia ogólnego w sposób kontrolowany i odwracalny, całkowicie znosimy ból, świadomość i odruchy obronne u osoby znieczulanej. Kolonoskopię można również przeprowadzić w tzw. sedacji. Sedacja, wywoływana farmakologicznie, ma na celu zmniejszenie napięcia nerwowego oraz niepokoju. W obu opisanych przypadkach niezbędna jest fachowa pomoc zespołu anestezjologicznego.

PubliczneCentraOnkologii.pl: Gdzie Pacjenci mogą  wykonać kolonoskopię?
MSZ: Kolonoskopia to badanie bezpłatne, refundowane z NFZ, wykonywane jest na podstawie skierowania. Istnieje również możliwość skorzystania z bezpłatnej kolonoskopii bez skierowania w ramach programów profilaktycznych organizowanych i finansowanych przez Ministerstwo Zdrowia lub Urząd Miasta. Wiele placówek oferuje również odpłatne badanie oraz możliwość skorzystania ze znieczulenia.

prof. dr hab. Wiesław Janusz Kruszewski, specjalista chirurgii ogólnej i chirurgii onkologicznej, Kierownik Oddziału Chirurgii Onkologicznej;

dr med. Mariusz Szajewski, specjalista chirurgii ogólnej i onkologicznej;

lek. med. Krzysztof Kawecki, specjalista chirurgii ogólnej i chirurgii onkologicznej posiadający certyfikat Polskiego Towarzystwa Gastroenterologicznego do wykonywania badań endoskopowych.