Nowotwór prącia jest to nieprawidłowy i nieustający rozrost komórek nowotworowych wywodzących się z prawidłowych tkanek prącia, powodujący zajęcie początkowo tkanek tworzących członek, a następnie okolicznych węzłów chłonnych i struktur.

Prącie (członek) jest częścią układu moczowo-płciowego mężczyzny. Zbudowany jest z różnych tkanek, między innymi mięśni, nerwów, naczyń krwionośnych i skóry.

Czynniki ryzyka

Czynnikami ryzyka określamy wszystkie zjawiska, które zwiększają prawdopodobieństwo powstania raka. Różne są czynniki ryzyka poszczególnych nowotworów złośliwych, np. narażenie skóry na ostre słońce jest źródłem raka skóry, a palenie tytoniu – wielu nowotworów złośliwych. Jednakże narażenie na konkretny czynnik czy na kilka z nich nie przesądza o wystąpieniu choroby. Z drugiej strony rak prącia czasami rozwija się, mimo że nie występowały wcześniej jakiekolwiek czynniki ryzyka. Niemożliwe jest również stwierdzenie, w jakim stopniu dany czynniki może wpływać na powstanie nowotworu, nawet jeżeli organizm jest narażony na czynniki ryzyka. Naukowcy wyodrębnili kilka poniższych czynników ryzyka, które silniej niż inne wpływają na rozwój raka prącia.

Obrzezanie

Podczas obrzezania usuwany jest cały napletek lub jego część. Wykonuje się je zwykle u niemowląt, aczkolwiek może zostać przeprowadzony w późniejszym okresie życia. Obrzezanie prawdopodobnie chroni przed rozwojem raka prącia, jeśli zostało przeprowadzone w wieku dziecięcym. Mężczyźni poddani temu zabiegowi jako dzieci mają mniejszą szansę na rozwój raka prącia niż ci, którzy nie zostali mu poddani. Badania nie udowodniły takiego samego ochronnego efektu, jeśli napletek został usunięty po osiągnięciu okresu dojrzałości. Niektóre prace sugerują nawet istnienie wyższego ryzyka zachorowania na raka prącia wśród mężczyzn, którzy zostali obrzezani już jako dorośli. Przyczyna tego stanu nie została dostatecznie wyjaśniona, lecz może być związana z występowaniem innych czynników ryzyka.

U obrzezanych mężczyzn nie może rozwinąć się stulejka i niemożliwe jest zbieranie się materiału zwanego mastką. Mężczyźni ze stulejką lub gromadzącą się mastką wykazują znacznie podwyższone ryzyko rozwoju raka prącia. Dodatkowo obrzezani mężczyźni w mniejszym stopniu są podatni na zainfekowanie się wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), nawet wtedy, gdy uwzględnimy różnice w zachowaniach seksualnych.

Infekcja wirusem brodawczaka ludzkiego

Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) stanowi grupę ponad 100 typów wirusa. Nazwany został wirusem brodawczaka, ponieważ niektóre jego typy wykazują typową formę rozwoju zwaną brodawką. Brodawki nie są nowotworami i zwykle określa się je jako kłykciny czy kurzajki. Różne typy HPV wywołują różne rodzaje brodawek w poszczególnych regionach ciała. Niektóre typy wywołują zwyczajne brodawki dłoni i stóp, inne warg i języka.

Niektóre HPV mogą występować na zewnętrznych narządach płciowych żeńskich i męskich, a także w okolicy odbytu, powodując wypukłe, wznoszące się brodawki. Mogą być one ledwo widoczne lub przyjmować ogromne rozmiary. Medyczne określenie brodawek okolicy genitaliów to kłykciny kończyste. Dwa typy HPV –  HPV 6 i HPV 11 – wywołują większość brodawek okolic intymnych. Oba typy są rzadko powiązane z nowotworami złośliwymi i dlatego nazywa się je HPV niskiego ryzyka. Inne typy HPV są odpowiedzialne za powstawanie raka i określa się je jako HPV wysokiego ryzyka. Zaliczamy do nich HPV 18,  HPV 31 i inne. Zakażenie HPV wysokiego ryzyka może nie dawać uchwytnych gołym okiem objawów, aż do momentu rozwinięcia się zmiany przedrakowej lub raka.

Infekcja HPV jest stwierdzana u około połowy wszystkich pacjentów chorych na raka prącia. Badacze uważają, że infekcja HPV stanowi ważny czynnik ryzyka rozwoju raka prącia. Zakażenie HPV może być także powiązane z występowaniem innych nowotworów, włącznie z rakiem szyjki macicy, pochwy i sromu u kobiet, a także raka odbytu u obojga płci. Stanowi ono także czynnik rozwoju niektórych nowotworów gardła (u kobiet i mężczyzn).

HPV jest przekazywany z jednej osoby na drugą poprzez kontakt skóry ze skórą zainfekowanej części ciała. HPV może zostać przekazany podczas seksu, włączając w to stosunek pochwowy, analny i oralny, jednakże seks nie jest niezbędny do przeniesienia zakażenia. Jedynie niezbędny jest kontakt z zakażoną skórą okolicy zajętej przez HPV. Infekcja HPV prawdopodobnie ma możliwość przenoszenia z jednej części ciała na inną, na przykład zakażenie może mieć swój początek na prąciu, po czym może przenieść się w okolicę odbytu. Jedyną możliwością całkowitej ochrony przed analną lub genitalną infekcją HPV jest niedopuszczenie innej osoby do kontaktu z tą okolicą naszego ciała.

Palenie papierosów

Mężczyźni palący papierosy są bardziej narażeni na rozwinięcie się raka prącia niż niepalący. To ryzyko jest jeszcze większe u palaczy zarażonych HPV. Palenie wystawia organizm na kontakt z wieloma rakotwórczymi substancjami. Zostają one wprowadzone wprost do płuc, skąd są wchłaniane do krwi i z jej prądem przedostają się do każdego zakątka organizmu. Naukowcy uważają, że te niebezpieczne substancje uszkadzają DNA (materiał genetyczny) komórek prącia, co może prowadzić do rozwoju jego raka. Palenie zwiększa także ryzyko zakażenia HPV, prawdopodobnie oddziałując na funkcje układu odpornościowego.

Leczenie łuszczycy światłem ultrafioletowym

Mężczyźni cierpiący na chorobę skóry zwaną łuszczycą czasem leczeni są związkami chemicznymi o nazwie psoraleny, powstającymi podczas poddania organizmu działaniu światła ultrafioletowego (UVA). Terapia ta zwana jest terapią PUVA. Mężczyźni po takim leczeniu mogą w następstwie wykazywać podwyższony stopień ryzyka rozwoju raka prącia. Z tego powodu mężczyźni leczeni metodą PUVA powinni podczas terapii zakrywać genitalia.

Wiek

Ryzyko rozwoju raka prącia rośnie wraz z wiekiem. Około 4 na 5 przypadków choroby zostało zdiagnozowanych w grupie mężczyzn powyżej 55. roku życia.

AIDS

Mężczyźni chorzy na AIDS (zespół nabytego niedoboru odporności) wykazują znacznie wyższe ryzyko rozwoju raka prącia. Wydaje się, że jest ono związane z osłabioną odpowiedzią układu odpornościowego, aczkolwiek czynniki składające się na tryb życia tych pacjentów mogą odgrywać istotną rolę.

Objawy, wczesne wykrycie

W większości przypadków pierwszym objawem raka jest zmiana skóry na prąciu: może zmienić kolor, stać się cieńsza lub może dojść do uwypuklenia tkanek okolicy. Niektórzy mężczyźni zauważą owrzodzenie (nadżerkę) lub guzek na prąciu. Te zmiany najczęściej znajdowane są na żołędzi lub na napletku, aczkolwiek mogą pojawić się też na trzonie prącia. Owrzodzenie czy guzek są najczęściej niebolesne, choć w niektórych sytuacjach mogą dawać wyraźne dolegliwości bólowe.

Niekiedy rak objawia się zaczerwienieniem, aksamitną wysypką, małymi krostkami albo płaską, błyszczącą, brązową naroślą. Pozostają one niewidoczne dopóki napletek jest „naciągnięty”. Pod napletkiem mogą kryć się utrzymujące się upławy, często o nieprzyjemnym zapachu.

Opuchlizna na końcu prącia, szczególnie jeśli napletek jest zwężony, stanowi kolejny charakterystyczny symptom raka prącia.

Jeśli nowotwór ma punkt wyjścia z prącia, bardzo często przemieszcza się w początkowym stadium do węzłów chłonnych pachwin. Powoduje to ich opuchnięcie w tej okolicy. Węzły chłonne mają wielkość ziarna fasoli i są skupiskami komórek układu immunologicznego zwalczającymi infekcje. Zazwyczaj są ledwo wyczuwalne. Ulegając powiększeniu, mogą stać się łatwo wyczuwalne pod skórą. Nie oznacza to od razu raka, często podobne objawy dają stany łagodne, takie jak infekcja, która także może być przyczyną powiększenia węzłów chłonnych pachwinowych.

Stadia zaawansowania

Stadia zaawansowania oznaczamy na podstawie klasyfikacji TNM nowotworów. Określa ona poprzez każdą cechę stopień rozsiania się nowotworu w organizmie. I tak:

● cecha T określa wielkość guza, jego umiejscowienie i szerzenie się wewnątrz prawidłowych tkanek,

● cecha N określa wielkość przerzutu w węźle chłonnym oraz ilość zajętych węzłów chłonnych,

● cecha M określa istnienie przerzutów nowotworu w tkankach odległych od początkowego narządu, czyli stopień rozsiania się choroby nowotworowej.

Biorąc pod uwagę poszczególne cechy, otrzymujemy stopień zaawansowania posiadający numery od 0 do IV. Od stopnia zaawansowania choroby zależy rokowanie pacjenta.

Rokowanie to sposób na określenie prognozy zarówno przez lekarzy, jak i pacjenta, w zależności od typu i stopnia zaawansowania raka prącia. Niektórzy pacjenci chcą znać statystyki, podczas gdy dla innych nie będą one pomocne, a nawet niepożądane.

Ponieważ rak prącia nie jest częstym schorzeniem, trudno jest określić konkretne rokowanie, bazując na klasyfikacji TNM nowotworów. Podaje się, że rokowanie przeżycia pięcioletniego wynosi:

● około 85% przy nowotworach ograniczonych tylko do tkanek prącia (stadium I i II),

● około 59%, jeżeli nowotwór nacieka sąsiednie tkanki lub węzły chłonne (stadium II i niektóre podtypy stadium IV),

● około 11%, gdy dochodzi do odległych przerzutów.

Źródło: Krajowy Rejestr Nowotworów