Dr n. med. Maciej Pysz – specjalista 2. stopnia w dziedzinie radioterapii onkologicznej, obecnie pracuje na stanowisku Ordynatora Oddziału Radioterapii w Beskidzkim Centrum Onkologii – Szpitalu Miejskim w Bielsku-Białej opowiada o radioterapii gruczołu krokowego

PubliczneCentraOnkologii: W jakich przypadkach stosuje się metodę leczenia radioterapią u chorych na nowotwór?

Dr n. med. Maciej Pysz: Radioterapia to leczenie używające dużych dawek promieniowania jonizującego w celu zniszczenia komórek nowotworowych. Promieniowanie jonizujące stosowane w radioterapii jest podobne w swej istocie do promieniowania stosowanego w badaniach rentgenowskich, tyle że jest stosowane w dużo większej dawce i ma większą energię.

Radioterapia w raku prostaty (rp) może być użyta jako leczenie radykalne lub paliatywne. W tym ostatnim przypadku napromienianie, w zależności od sytuacji klinicznej, może dotyczyć przerzutów z rp (zwykle do kości, czasem węzłów chłonnych jamy brzusznej, śródpiersia, przerzutów do mózgu) lub samej tylko prostaty. Radykalną radioterapię raka prostaty stosujemy u chorych z nowotworem ograniczonym do prostaty (w wyjątkowych przypadkach z przerzutami do węzłów chłonnych miednicy), w dobrym stanie ogólnym, bez współistniejących poważnych chorób. Największą korzyść z radykalnej radioterapii rp odnoszą chorzy z przewidywanym czasem przeżycia co najmniej 8 lat. Zaletą radioterapii, w porównaniu do wycięcia prostaty, jest uniknięcie operacji i zachowanie narządu, wadą – długi, zwykle kilkutygodniowy, czas leczenia. Powikłania i efekty obu metod są zbliżone, generalnie jednak osoby młodsze (do 65. roku życia) zwykle się operuje, podczas gdy osoby starsze zazwyczaj poddaje się radioterapii.

PubliczneCentraOnkologii: Na czym polega ta metoda leczenia?

Dr n. med. Maciej Pysz: W leczeniu radykalnym (z intencją trwałego zniszczenia komórek nowotworowych rp) napromieniamy prostatę z marginesem, czasem również z węzłami chłonnymi miednicy, 5 razy w tygodniu, łącznie zwykle ponad 7 tygodni. Czasem stosuje się również napromienianie uzupełniające, jeśli po wycięciu prostaty istnieją obawy, że mogły pozostać resztki tkanki nowotworowej w miejscu po usuniętej prostacie. Takie resztki zazwyczaj prowadzą do odrostu choroby, a uzupełniające napromienianie miejsca po prostacie takie ryzyko znacznie ogranicza. W leczeniu paliatywnym (z intencją jedynie osiągnięcia chwilowej poprawy, bez trwałego zniszczenia komórek nowotworowych rp) również napromieniamy prostatę z marginesem, ale czas trwania leczenia zazwyczaj wynosi od 2 do 10 dni. Nowotwory prostaty szczególnie często dają przerzuty do kości. Przy paliatywnym napromienianiu przerzutów napromienia się dane ognisko przerzutowe z marginesem, zwykle stosując od 1 do 10 frakcji. Radioterapia jest zazwyczaj bardzo skuteczna w likwidowaniu bólu kości wywołanego przerzutami.

PubliczneCentraOnkologii: Jakie wyróżniamy rodzaje radioterapii w leczeniu prostaty i czym się różnią?

Dr n. med. Maciej Pysz: Najczęściej stosuje się teleterapię, czyli napromienianie źródłami oddalonymi o kilkadziesiąt cm od skóry. Czasem używa się brachyterapii, przy której źródło promieniowania jest wprowadzone w obręb nowotworu prostaty, czasowo lub na stałe.

PubliczneCentraOnkologii: Jak długo trwa cała terapia?

Dr n. med. Maciej Pysz: Czas leczenia promieniami raka prostaty w zależności od sytuacji klinicznej może wynosić od 1 dnia do ponad 7 tygodni.

PubliczneCentraOnkologii: Czy istnieją jakieś skutki uboczne radioterapii gruczołu krokowego?

Dr n. med. Maciej Pysz: Obszar ciała poddany radioterapii oprócz komórek nowotworowych ZAWSZE zawiera też pewną ilość tkanek prawidłowych, co jest wynikiem konieczności stosowania marginesu w polu napromienianym. Margines ten musi być stosowany, ponieważ chory każdego dnia układa się trochę inaczej, ponadto w trakcie seansu radioterapii występują niekontrolowane ruchy, takie jak np. oddychanie.

Obumieranie zdrowych komórek znajdujących się w polu napromienianym prowadzi do wystąpienia powikłań w postaci odczynów popromiennych. Odczyny popromienne dzielimy na wczesne (te występujące w trakcie cyklu napromieniań) oraz późne, pojawiające się parę miesięcy, a nawet parę lat po zakończeniu radioterapii. Większość odczynów popromiennych goi się bez śladu po paru tygodniach, niektóre jednak mogą powodować trwałe uszkodzenia ciała.

Wczesne powikłania radioterapii w raku prostaty to:

• Częste oddawanie moczu
• Bóle przy oddawaniu moczu
• Biegunka
• Parcie na stolec

Późne powikłania radioterapii w raku prostaty to:

• Nietrzymanie moczu
• Krwawienia z odbytnicy
• Impotencja
• Bóle miednicy promieniujące do tyłu ud