Profilaktyka nowotworowa przewodu pokarmowego
W ponad 80% przypadków nowotworów przewodu pokarmowego jest możliwa skuteczna prewencja. Największe znaczenia ma właściwa dieta – niskokaloryczna, niskotłuszczowa, bogata w warzywa i owoce. Poniżej przedstawiamy wskazówki, jak znaleźć dla siebie idealną dietę antynowotworową:
Warzywa i owoce – co najmniej 300 gram dziennie
Błonnik zwiększa masę stolca, skraca pasaż przez jelita, obniża pH jelitowe, wpływa na mikroflorę przewodu pokarmowego. Powinno się przyjmować 40-45 g/dziennie, w tym tzw. nierozpuszczalnego 4-5 g. Błonnik obecny jest w pełnych ziarnach zbóż, w zarodkach pszennych, dzikim ryżu, otrębach pszennych i ryżowych, kaszy gryczanej, kukurydzianej, jaglanej, płatkach i otrębach owsianych, również w jęczmieniu, ziarnach strączkowych (soczewica, soja), warzywach (karczochy, fasola, brokuły, brukselka, kapusta, marchew, kalafior, cebula, kabaczek), świeżych owocach (jabłka, morele, banany, jagody, daktyle, brzoskwinie, gruszki) oraz suszonych śliwkach.
Wapń jest minerałem, który sprawia, że komórki wyściełające okrężnicę są mniej podatne na zmiany nowotworowe – zapobiega urazom i nadmiernemu namnażaniu nabłonka wywołanym przez kwasy żółciowe lub karcinogeny. Zaleca się 1000-1500 mg/dobę, źródła: jogurty, mleko, sery, ryby z puszki z ośćmi, kapusta, brokuły. Także selen może zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka okrężnicy o 60% przy spożyciu dziennym 200 mcg. Bogatym źródłem są białka zwierzęce, homary, gotowane ostrygi, małże, kraby, orzechy laskowe.
Zaleca się przyjmowanie 2,5 l płynów (wody) na dobę. Zapewni to odpowiednie nawodnienie organizmu, a przez to zapobiega zaparciom i wypłukuje szkodliwe produkty przemiany materii z organizmu.
W pokarmach ogranicza się ilość węglowodorów aromatycznych poprzez: zmniejszenie spożycia zewnętrznych warstw opiekanych na grillu produktów. Zaleca się przygotowywanie chudego mięsa, smażonego nad dobrze rozżarzonym węglem (nie nad płomieniem), w czasie dokładania węgla zdejmowanie mięsa z rusztu, nieopiekanie np. sosnowymi szyszkami.
Zredukowanie ilości soli – ma na celu zapobieganie nowotworom głównie żołądka. Sól zastępuje się przyprawiając ziołami (tymianek, rozmaryn). Ogranicza się spożywanie pokarmów konserwowanych, peklowanych. Produkty pochodzące ze znanych źródeł – hodowle bez sztucznych nawozów i odżywek.
Aktywność ruchowa. Zaleca się uprawianie sportu przez 30 minut 3x w tygodniu, aż do wzrostu tętna do 130 ud./min. Ćwiczenia o średniej lub wysokiej intensywności 2 x tyg. pozwolą zmniejszyć o 30% ryzyko zachorowania na raka okrężnicy. Mechanizm profilaktyki aktywności fizycznej polega na przyspieszaniu czasu pasażu przez jelita, to oznacza krótsze zaleganie potencjalnie rakotwórczych produktów ubocznych trawienia znajdujących się w masach kałowych.
Wstawka: Otyłość jest jednym z czynników ryzyka rozwoju raka – racjonalna dieta i aktywność ruchowa regulują masę ciała.
Warto się badać
Gastroskopia, adresowana do osób od 40 r.ż., u których w rodzinie u krewnych I stopnia występował nowotwór żołądka. W przypadku stwierdzenia obecności Helicobacter pylorii, przeprowadza się leczenie mające na celu wyeliminowanie bakterii nawet u osób bez objawów. Badanie wykonywane co 2 lata.
Kolonoskopia, adresowana do wszystkich osób w wieku 50-65 lat (lub młodszych z obciążeniami rodzinnymi) – wykonywana co 10 lat. Usuwanie polipów w trakcie przesiewowej kolonoskopii zmniejsza ryzyko raka. Centrum Onkologii uczestniczy w Programie Badań Przesiewowych dla Wczesnego Wykrywania Raka Jelita Grubego od 2000 roku. W tym czasie wykonano 5 965 badań, usuwając polipy u 1 992 osób, wykrywając 50 raków.
Chemoprewencja to stosowanie leków i naturalnych związków w celu zapobiegania nowotworom. Pomimo stale trwających badań dotychczas nie odkryto takiego preparatu, który mógłby być stosowany przez całą populację. Wykonuje się próby chemoprewencji w wybranych grupach pacjentów przy użyciu m.in. selenu, wapnia, witamin, niesterydowych leków przeciwzapalnych: kwasu acetylosalicylowego (aspiryna), kwasu 5-aminosalicylowego (mesalazyna).
W profilaktyce nowotworowej znaczenie mają wit. A, C i E. Więcej na ich temat w artykule „Cała prawda o witaminach i suplementach”.
Przestrzegając wyżej wymienionych zaleceń odpowiednio zadbamy o dobrą kondycję naszego układu pokarmowego. Więc do dzieła!
mgr Ilona Polasik
st. asystent w dziedzinie pielęgniarstwa
Zakład Profilaktyki i Promocji Zdrowia