Dr hab. n. med. Adam Maciejczyk, Dyrektor Dolnośląskiego Centrum Onkologii we Wrocławiu.

PubliczneCentraOnkologii: Jakie są przyczyny powstania nowotworu ślinianki?

Dr hab. n. med. Adam Maciejczyk: Przyczyny powstawania nowotworów ślinianki nie są do końca poznane. Wiemy, iż ryzyko to wzrasta z wiekiem, oraz że część z tych nowotworów powstaje z guza mieszanego, który jest częstą zmianą łagodną w obrębie ślinianek. Ponadto na jego rozwój ma wpływ przebyta radioterapia głowy i szyi oraz narażenie na niektóre związki chemiczne jak np. nikiel, infekcja HIV, wirus Ebstein Barr, czy palenie papierosów.

PubliczneCentraOnkologii: Co należy do objawów raka ślinianki?

Dr hab. n. med. Adam Maciejczyk: Nowotwory złośliwe ślinianek, będące w niskim stopniu zaawansowania, mogą przebiegać bezobjawowo. Objawy raka ślinianki są niecharakterystyczne i zależą przede wszystkim od lokalizacji zmiany. Nowotwory złośliwe w obrębie małych gruczołów ślinowych mają postać niewielkich guzków w rzucie ślinianek, czyli w okolicy: ucha, szczęki, żuchwy, ust lub w jamie ustnej. Towarzyszyć im może sączenie się płynu z przewodu słuchowego zewnętrznego, bądź trudności z otwieraniem ust. W przypadku dużych gruczołów ślinowych jak np. ślinianki podżuchwowe czy przyuszne naszą uwagę powinno zwrócić ich wolno rosnące guzowate powiększanie. W bardziej zaawansowanych przypadkach objawy wynikają z ucisku guza na sąsiednie narządy. Najbardziej charakterystyczne objawy obserwujemy w przypadku guzów ślinianki przyusznej, które rosnąc powodują porażenie nerwu twarzowego. Wynika to z lokalizacji splotu nerwu wewnątrz gruczołu. Objawami porażenia tego nerwu są: niemożność zaciśnięcia powiek, co prowadzi do wysychania rogówki i stanów zapalnych w jej obrębie, niemożność marszczenia czoła, zanik fałdu nosowo-wargowego, opadanie kącika ust i trudności w połykaniu. Objawy raka ślinianki mogą wynikać również z obecności przerzutów do lokalnych węzłów chłonnych.

PubliczneCentraOnkologii: Jakie są rodzaje nowotworu ślinianek?

Dr hab. n. med. Adam Maciejczyk: Pod względem budowy histologicznej rozróżniamy ponad 20 podtypów nowotworów złośliwych gruczołów ślinowych. Dominuje rak gruczołowy. Rozróżniamy też raki o wysokim i niskim stopniu złośliwości. Guzy o niskim stopniu złośliwości rosną wolno i rzadko dają przerzuty. Wysoki stopień złośliwości cechuje szybki wzrost miejscowy i większa skłonność do rozsiewu. Przerzuty do węzłów chłonnych występują najczęściej w raku płaskonabłonkowym i niezróżnicowanym. Przerzuty odległe lokalizują się głównie w płucach i pojawiają się u 10–20% chorych. Wszystkie raki o wysokiej złośliwości cechuje duże ryzyko nawrotu, nawet po radykalnym leczeniu. Przykładem jest rak gruczołowo-torbielowaty, który szerzy się wzdłuż nerwów, a jego ogniska mogą występować w znacznej odległości od guza pierwotnego.

PubliczneCentraOnkologii: Na czym polega diagnostyka w przypadku tego nowotworu?

Dr hab. n. med. Adam Maciejczyk: Pierwszym etapem diagnostyki jest oczywiście badanie fizykalne – w tym wypadku badanie palpacyjne gruczołów ślinowych i okolicznych węzłów chłonnych. W drugiej kolejności należy przeprowadzić USG szyi z oceną powyższych struktur. W przypadkach lokalizacji guza niedostępnej dla badania USG lub wysokiego stopnia zaawansowania nowotworu, należy wykonać tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny z oceną sąsiadujących struktur. Rutynowo wykonuje się też RTG klatki piersiowej w 2 projekcjach w celu wykluczenia przerzutów do płuc. Rozpoznanie nowotworu złośliwego gruczołów ślinowych możemy postawić tylko i wyłącznie na podstawie badania histopatologicznego. W pierwszej kolejności należy pobrać materiał do badania cytologicznego na drodze biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej. Polega ona na nakłuciu guza igłą i pobraniu komórek do badania. Ostateczne ustalenie typu nowotworu i marginesów resekcji następuje w badaniu histopatologicznym materiału pooperacyjnego.

PubliczneCentraOnkologii: Jak wygląda leczenie nowotworu ślinianki?

Dr hab. n. med. Adam Maciejczyk: Leczenie nowotworów złośliwych gruczołów ślinowych niezależnie od lokalizacji polega na doszczętnym wycięciu guza i ewentualnie układu chłonnego szyi. W przypadku raka o niskim stopniu złośliwości zabieg operacyjny jest postępowaniem wystarczającym, jeżeli resekcja była radykalna. Natomiast w guzach o wysokim stopniu złośliwości, konieczna jest uzupełniająca radioterapia.

PubliczneCentraOnkologii: Czy można zmniejszyć prawdopodobieństwo wystąpienia raka ślinianki?

Dr hab. n. med. Adam Maciejczyk: Czynniki warunkujące wystąpienie nowotworów złośliwych ślinianki nie są do końca poznane, a co się z tym wiąże nie ma jasnych wytycznych dotyczących profilaktyki pierwotnej. Z pewnością zasadne jest jednak zaprzestanie palenia papierosów. Nie istnieją również zorganizowane programy wczesnej diagnostyki nowotworów złośliwych ślinianki tzw. profilaktyka wtórna. Pamiętajmy jednak, że wczesne rozpoznanie i włączenie odpowiedniego leczenia jest szczególnie ważne. Dlatego, jeżeli zaobserwujemy powiększenie ślinianki, guzki w jej obrębie, czy też inne niepokojące objawy, należy niezwłocznie zgłosić się z tym do lekarza.