Nowotwór tarczycy cz. I – profilaktyka i diagnostyka – wywiad z dr n. med. Jolantą Krajewską, CO – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie Oddział w Gliwicach.

Dr n med. Jolanta Krajewska jest asystentem naukowo-badawczym zatrudnionym w Zakładzie Medycyny Nuklearnej i Endokrynologii Onkologicznej od 2001 r., Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie Oddział w Gliwicach.
Posiada specjalizację z endokrynologii i chorób wewnętrznych. Zajmuje się leczeniem raka tarczycy, a w szczególności rdzeniastego raka tarczycy i zróżnicowanych raków tarczycy opornych na leczenie radiojodem.

PubliczneCentraOnkologii.pl: Co to jest rak tarczycy?

Dr n med. Jolanta Krajewska: Rak tarczycy jest najczęstszym nowotworem złośliwym gruczołów wydzielania wewnętrznego. W Polsce obserwuje się około 2400 nowych zachorowań rocznie. Zapadalność wynosi 10/100 000/rok u kobiet i 2,2/100 000/rok u mężczyzn.

Rak tarczycy jest nowotworem złośliwym, który wywodzi się albo z komórek pęcherzykowych tarczycy – 90% przypadków stanowią raki zróżnicowane (rak brodawkowaty i rak pęcherzykowy), 2-5% przypadków rak anaplastyczny (niezróżnicowany) albo w 5 % przypadków z komórek okołopęcherzykowych C (rak rdzeniasty).

PubliczneCentraOnkologii.pl: Jakie objawy powinny wzbudzić niepokój?

Dr n med. Jolanta Krajewska: Wcześnie rozpoznany rak tarczycy, poza obecnością guzka, najczęściej nie daje żadnych objawów klinicznych. Szybki wzrost guzka, jego wzmożona konsystencja, nieprzesuwalność względem struktur szyi lub chrypka nie są częste w rakach zróżnicowanych i dotyczą jedynie zaawansowanej choroby. Wszystkie powyższe objawy oraz dodatkowo ból i duszność występują w raku anaplastycznym. Szczególną uwagę powinno budzić powiększenie węzłów chłonnych szyjnych towarzyszące wolu guzkowemu. W około 5-10% przypadków rozpoznanie raka tarczycy stawiane jest w fazie rozsiewu (przerzuty do płuc, rzadziej do kości). Objawy ogólne (najczęściej biegunka lub gwałtowne zaczerwienienie twarzy) mogą występować u 5-10% chorych na raka rdzeniastego, jako wyraz nadprodukcji kalcytoniny i innych biologicznie czynnych peptydów i amin. Rakowi rdzeniastemu tarczycy mogą też towarzyszyć objawy zespołu mnogich nowotworów wewnątrzwydzielniczych typu 2 – MEN2 (guz chromochłonny nadnerczy, nadczynność przytarczyc lub pewne anomalie anatomiczne).

PubliczneCentraOnkologii.pl: Jakie czynniki mają wpływ na rozwój choroby?

Dr n med. Jolanta Krajewska: Część raków tarczycy może być indukowana promieniowaniem (zwłaszcza terapeutycznym, np. radioterapia na obszar szyi lub klatki piersiowej w dzieciństwie lub młodości).

Około 25 % przypadków raka rdzeniastego tarczycy ma podłoże dziedziczne i jest spowodowane mutacją genu RET. Dlatego, w każdym nowo rozpoznanym przypadku raka rdzeniastego tarczycy, nawet jeżeli nie ma cech klinicznych zespołu MEN2, zawsze należy przeprowadzić badanie w kierunku germinalnej mutacji genu RET. Badanie takie wykonuje się z krwi obwodowej. U około 10% chorych na pozornie sporadycznego rdzeniastego raka tarczycy w rzeczywistości występuje choroba dziedziczna i w ich rodzinie można wykryć kolejnych nosicieli. Rozpoznanie nosicielstwa musi być potwierdzone w niezależnie pobranej próbce krwi i wiąże się z koniecznością ustalenia aktualnego zaawansowania choroby.

PubliczneCentraOnkologii.pl: Na czym polega diagnoza w przypadku raka tarczycy?

Dr n med. Jolanta Krajewska: Podstawowym badaniem pozwalającym na wykrycie choroby jest powszechnie dostępne,  nieinwazyjne badanie USG szyi. Chociaż nie ma cech ultrasonograficznych jednoznacznie wskazujących na raka tarczycy, to jednak pewne właściwości mogą sugerować złośliwy charakter guzka. Do nich należą: hypoechogeniczność, zatarte obrysy i nieregularne granice, obecność mikrozwapnień i powiększonych węzłów chłonnych szyi. Zgodnie z +obowiązującymi zaleceniami każda pojedyncza zmiana o średnicy powyżej 1 cm lub mniejsza z obecnością podejrzanych cech ultrasonograficznych powinna być poddana biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej celowanej (BACC). W przypadku wola wieloguzkowego o wyborze zmiany ogniskowej, kwalifikowanej do biopsji, decydują cechy ultrasonograficzne. Biopsja jest bezpiecznym badaniem wykonywanym każdorazowo pod kontrolą USG.

PubliczneCentraOnkologii.pl: Czy proste jest rozpoznanie choroby we wczesnym stadium rozwoju?

Dr n med. Jolanta Krajewska: Dzięki wprowadzeniu do powszechnego użytku badania USG i biopsji tarczycy z jednej strony wzrosła liczba wykrywanych przypadków raka tarczycy, z drugiej strony badania te pozwalają na wykrycie choroby w stadium, kiedy nie daje ona jeszcze żadnych objawów klinicznych.

PubliczneCentraOnkologii.pl: Co robić, żeby nie zachorować?

Dr n med. Jolanta Krajewska: Około 25% przypadków raka rdzeniastego tarczycy jest uwarunkowana genetycznie. Ryzyko rozwoju rdzeniastego raka tarczycy u nosicieli mutacji RET jest bardzo wysokie (powyżej 90%), dlatego proponuje się im operację profilaktyczną tarczycy. Wycięcie tarczycy wskazane jest w zespole MEN2A od 6-tego roku życia, a w zespole MEN2B nawet wcześniej (w pierwszym roku życia). Skuteczność operacji profilaktycznych jest oceniana wysoko i stanowią one powszechnie akceptowany sposób leczenia.

Ponadto znaczenie ma również niedobór lub nadmiar jodu w diecie. Jest to czynnik pozwalający na podjęcie profilaktyki pierwotnej i wtórnej raka tarczycy. Dowody na znaczenie profilaktyki potwierdzono między innymi w Polsce, gdzie w latach 80-tych ubiegłego wieku z przyczyn ekonomicznych przerwano jodowanie soli kuchennej. Dziesięcioletni okres niedoboru jodu miał poważne konsekwencje kliniczne – nasiliło się występowanie wola, a na jego podłożu w znacznym odsetku przypadków rozwinęło się w ciągu lat lub rozwija nadal wole guzkowe. Wprowadzone od 1997 roku obligatoryjne jodowanie soli kuchennej na poziomie 30 mg/kg soli wywołało znaczny spadek częstości wola, szczególnie widoczny u dzieci, ale następstwa niedoboru jodu z lat wcześniejszych są nadal obecne. Na terenach z niewystarczającą podażą jodu rozwija się tzw. wole endemiczne, a na jego podłożu wole guzkowe. Częstość względna raka w wykrywanych guzkach jest wówczas mniejsza, a trudności w rozpoznaniu różnicowym znacznie większe niż w obszarach o wysokiej podaży jodu, gdzie każda pojawiająca się zmiana ogniskowa jest łatwo zauważalna i może być wcześnie prawidłowo rozpoznana za pomocą biopsji.