W marcu po raz pierwszy w Polsce obchodziliśmy miesiąc świadomości raka jajnika. Działania były prowadzone w ramach kampanii edukacyjnej „Dla niej. Możemy więcej”.   Symbolem tego typu nowotworu jest turkusowa wstążeczka. W tym czasie w większych miastach naszego kraju w godzinach wieczornych budynki, zabytki, mosty świeciły się w niebieskim kolorze. Wszystko po to, aby uświadomić kobietom jak trudny do wykrycia, a przez to niebezpieczny jest rak jajnika.

Nieocenioną rolę w podjęciu szybkich kroków prowadzących do wyleczenia pełni profilaktyka. Panie raz w roku powinny poddać się badaniu ginekologicznemu. W przypadku, gdy lekarza coś zaniepokoi wykona ultrasonografię. Nie wystarczy jedynie USG powłok jamy brzusznej. Bardziej dokładne będzie USG transwaginalne czyli przezpochwowe. Pozwoli ocenić czy mamy do czynienia ze zmianami łagodnymi czy istnieje ryzyko nowotworu złośliwego.

W Polsce raki jajnika diagnozowane są u ok. 3,5 tysiąca pań rocznie. Aż 75% z nich zgłasza się do lekarza zbyt późno, kiedy choroba jest już w zaawansowanym stadium. Dlatego tak ważne jest zwrócenie uwagi społeczeństwa na objawy nowotworu, metody diagnostyki i zapoznanie z przebiegiem leczenia. W grupie ryzyka są głównie kobiety po pięćdziesiątym roku życiu, jednak może on dotknąć także młodsze osoby.

Ze względu na brak badań o odpowiedniej czułości oraz znanych stanów przedrakowych nowotworu jajnika nie prowadzi się zorganizowanego skriningu w jego kierunku. Choroba ta we wczesnych etapach rozwoju jest asymptomatyczna lub daje niespecyficzne objawy. Aby ją wykryć możliwie jak najszybciej należy zwrócić uwagę na pewne sygnały, mogące zwiastować rozwój choroby nowotworowej. Symptomy są często niezwiązane z narządami płciowymi, występują jednak u większości chorych w przeciągu kilku lat od powstania raka do rozwoju pełnoobjawowej choroby. Najczęściej wymieniane są:

• powiększenie obwodu brzucha,
• uczucie pełności w nadbrzuszu,
• rozlany ból brzucha, często występujący w nietypowej lokalizacji dla narządu rodnego,
• częstomocz,
• nagle pojawiające się uczucie parcia na mocz, kiedy guz zwiększy swoje rozmiary.

Rzadko występują niespecyficzne krwawienia z dróg rodnych. Wraz z tym, jak choroba nowotworowa postępuje pacjentki mogą skarżyć się na wzdęcia, niestrawność, nietolerancję niektórych pokarmów, nudności, wymioty, brak łaknienia oraz problemy z oddawaniem stolca.

Większość raków jajnika jest sporadyczna. Tylko 5-10 % z nich jest uwarunkowanych dziedzicznie, niemniej jednak nosicielki mutacji w obrębie genu BRCA są w grupie wysokiego ryzyka zachorowania na ten typ nowotworu narządu rodnego. U kobiet, które odziedziczyły uszkodzoną kopię genu BRCA zaleca się następującą profilaktykę:

• badanie ginekologiczne co 6 miesięcy począwszy od 35 roku życia,
• USG dopochwowe co 12 miesięcy,
• oznaczanie markera Ca 125 co 12 miesięcy po 35 roku życia.

Jeśli w rodzinie kobiety rak jajnika wystąpił w bardzo młodym wieku, badania proponuje się rozpocząć według wymienionego wyżej schematu nawet dziesięć lat wcześniej, a po zakończeniu rozrodu można rozważyć usunięcie jajników i jajowodów.

Ważne jest także objęcie troskliwą opieką kobiet, u których zdiagnozowano już nowotwór jajnika. Jest to choroba ginekologiczna, która dotyka intymnych sfer życia. Pacjentki często czują się gorsze, zmagają się z depresją, przez to, że rak pozbawił je atrybutów kobiecości.  Na tym etapie leczenia powinny liczyć na pomoc lekarzy specjalistów oraz psychoonkologów. Rozmowy oraz spojrzenie na problem z innej perspektywy mogą obniżyć poziom stresu i realnie przełożyć się na poprawienie jakości życia, a także zwiększyć szansę na wygranie z chorobą nowotworową.

Dr Elżbieta Stasienko

Oddział Kliniczny Ginekologii Onkologicznej

Centrum Onkologii w Bydgoszczy