Dr nauk med. Barbara Rossochacka-Rostalska
specjalista w dziedzinie ginekologii onkologicznej 
specjalista w dziedzinie ginekologii i położnictwa 
Ordynator Oddziału Ginekologii Onkologicznej Dolnośląskiego Centrum Onkologii we Wrocławiu 
Wojewódzki Konsultant w Dziedzinie Ginekologii Onkologicznej 
Członek Towarzystw Onkologicznych Krajowych i Europejskich 
specjalizuje się w leczeniu operacyjnym nowotworów narządu płciowego u kobiet 

PubliczneCentraOnkologii.pl: Jakie są główne objawy raka jajnika?

Rak jajnika (pochodzenia nabłonkowego) ma największy współczynnik umieralności (63%) i stanowi największe wyzwanie spośród wszystkich nowotworów narządu płciowego u kobiet. Podstawową przyczyną tego stanu rzeczy jest to, że chorobę tę u 70-75% kobiet diagnozuje się w późnym czyli w III lub IV stopniu zaawansowania klinicznego, a 5-letnie przeżycie w tych przypadkach wynoszą 20-30%, w porównaniu z wcześniejszymi postaciami, gdzie 5- letnie przeżycia wynoszą 70-90%.  Obecnie nie ma skutecznej metody badań przesiewowych umożliwiającej wykrycie wczesnych postaci raka jajnika. Do niedawna raka jajnika opisywano w literaturze jako „cichego zabójcę” kobiet. Najwięcej przypadków bezobjawowego rozwoju raka jajnika obserwuje się we wczesnym stopniu zaawansowania tej choroby. Objawy zależą od wielkości, lokalizacji i typu guza nowotworowego. Do najczęściej obserwowanych należą: ból o małym nasileniu w miednicy małej, uczucie pełności, dyskomfortu w jamie brzusznej oraz powiększenie  obwodu brzucha. Znamiennie częściej w zaawansowanych postaciach raka jajnika dominują objawy ze strony przewodu pokarmowego często pod postacią niespecyficznych gastrycznych dolegliwości. Objawy są zależne od gromadzenia się płynu wysiękowego w jamie otrzewnej i częstego naciekania sąsiadujących narządów w jamie brzusznej.
Reasumując do najczęstszych objawów raka jajnika należą: zwiększenie obwodu brzucha, wzdęcie brzucha, ogólne zmęczenie, niestrawność, niespecyficzne bóle brzucha, częste oddawanie moczu, ból w okolicy miednicy i krzyża, zaparcia, nietrzymanie moczu, uczucie pełności tuż po jedzeniu.

PubliczneCentraOnkologii.pl Co możemy zrobić by skutecznie wykryć ewentualny nowotwór skoro są już podejrzenia?

Na podstawie badania fizykalnego można wysunąć podejrzenie choroby nowotworowej jednak wymaga ono bezwzględnego uściślenia i potwierdzenia w badaniach obrazowych oraz ostatecznego rozpoznania w badaniu histopatologicznym. Użyteczne jest oznaczenie w surowicy krwi markerów nowotworowych. W rozpoznaniu różnicowym choroby należy również wziąć pod uwagę przerzuty do jajników.

PubliczneCentraOnkologii.pl: Na czym polega leczenie raka jajnika?

Kluczową role w terapii raka jajnika odgrywa leczenie skojarzone, składające się z zabiegu operacyjnego i leczenia cytostatykami. Operacje leczenia raka jajnika powinien przeprowadzać zespół, w którego skład wchodzi ginekolog onkolog i chirurg onkolog. Najlepiej aby leczenie operacyjne przeprowadzone było w ośrodku wyspecjalizowanym w leczeniu raka jajnika z możliwością wykonania badania śródoperacyjnego, w którym pracuje multidyscyplinarny zespół, co pozwala na wykonanie tzw. „dobrej chirurgii”.  W niektórych przypadkach leczenie raka jajnika rozpoczyna się od chemioterapii jest to tzw. chemioterapia neoadjuwantowa. Z uwagi na to, że rak jajnika jest najczęściej rozpoznawany w zaawansowanym już stadium istnieje potrzeba zastosowania leczenia skojarzonego i po operacyjnej cytoredukcji chore z rakiem jajnika leczone są za pomocą chemioterapii. Wprowadzenie schematów z rożnymi lekami spowodowało, że rak jajnika stał się chorobą przewlekłą.

PubliczneCentraOnkologii.pl: Czy z operacją usunięcia guza w raku jajnika wiąże się bezpłodność?

Operacja oszczędzająca płodność może być rozważona u kobiet przed 40 rokiem życia przy odpowiednich czynnikach prognostycznych. Korzyści wynikające z oszczędzającej operacji umożliwiającej zachowanie płodności i funkcji endokrynnej gonady rozważane są jako wtórne do optymalnego leczenia raka , które jest najważniejszym celem.

PubliczneCentraOnkologii.pl: Jakie są rokowania w przypadku raka jajnika?

Rokowanie jest poważne. Rak jajnika aktualnie stanowi największe wyzwanie dla Onkologów. Większość raków jajnika (70-75%) jest rozpoznawalnych w zaawansowanych stadiach,  w Polsce w 2008 r. ten typ raka  rozpoznano u 3280 kobiet co stanowiło 5% nowotworów złośliwych we wszystkich lokalizacjach, a pod względem zachorowalności rak jajnika zajmuje 5 pozycję po raku piersi, płuca, endometrium i jelita grubego. Dane z 2008 r. podają, że 2507 kobiet zmarło z powodu tego nowotworu.

PubliczneCentraOnkologii.pl: Jak wygląda profilaktyka w zapobieganiu i wczesnym wykrywaniu raka jajnika?

Nie udało się dotychczas opracować strategii badań przesiewowych w kierunku raka jajnika, która miałaby wpływ na umieralność w ogólnej populacji. Pomimo zaawansowanych metod obrazowych w diagnostyce guza jajnika, żadna z nich nie może zostać nazwana badaniem przesiewowym. Wiele badań ocenia w różny sposób przydatność markerów biochemicznych. Na wczesne rozpoznanie raka jajnika mają wpływ  przede wszystkim świadomość pacjentki dotycząca choroby, wywiadu rodzinnego oraz umiejętność powiązania przez lekarza objawów głównie z przewodu pokarmowego z możliwością rozwoju zmiany złośliwej jajnika.

PubliczneCentraOnkologii.pl: O których kobietach możemy mówić, że są w grupie ryzyka zachorowania na raka jajnika?

90-95%  przypadków raka jajnika to rak sporadyczny (o nieznanej etiologii)  5-10% przypadków to możliwe do zidentyfikowania dziedziczne mutacje specyficznych genów. Rozpoznano trzy zespoły rodzinnych raków jajnika. Analizy powiązań genetycznych doprowadziły do odkrycia dwóch specyficznych genów BRCA1 i BRCA2. Szacuje się, że 5-15% wszystkich przypadków raka jajnika i 6-7% przypadków raka piersi zależy od nosicielstwa mutacji w BRCA1/2. W Polsce z uwagi na homogenność populacji występuje głównie mutacja genu BRCA1.
Nosicielki mutacji genów BRCA kwalifikowane są do programów nadzoru. Stosowana jest chemoprewencja za pomocą antykoncepcji hormonalnej lub wykonywane są zabiegi profilaktycznego usunięcia jajników i jajowodów.
Można podsumować, że postępowanie z nosicielkami mutacji BRCA1/2 jest wielokierunkowe. Obejmuje ono kilka strategii zależnych od wieku nosicielki, jej płodności, chorób współistniejących oraz osobistych decyzji.